Restauratie: sodastralen

Tekst & beelden: Luc Demuytere

Het restaureren van een motorfiets begint in de praktijk dikwijls met het uiteennemen en het reinigen van de onderdelen. Dat demonteren is doorgaans een relatief eenvoudig werkje dat niet zoveel tijd in beslag neemt.

Het reinigen van de onderdelen daarentegen is niet zelden een proces van lange adem. En het resultaat is lang niet altijd om over naar huis te schrijven. Toch slagen professionele restaurateurs erin om schitterende resultaten te bekomen. Dat ze daarvoor gebruik maken van -soms minder algemeen bekende- technieken is lang niet altijd geweten. Sodablasten of –stralen is daar ongetwijfeld één van.

Sodastralen lijkt sterk op de algemeen bekende zandstraaltechniek. Kort door de bocht kan je stellen dat de uitrusting op enkele details na het-zelfde is en er als straalmiddel soda wordt ge-bruikt. Het toepassingsgebied en het behaalde resultaat is echter heel verschillend en is daardoor een woordje uitleg waard. Sodastralen heeft als voordeel dat de oppervlak-testructuur van de te reinigen onderdelen niet verandert. Enkel de vervuiling, de verflagen en de eventuele bestickering wordt erdoor verwijderd. Staal, aluminium, plexi, glas, rubber, polyester, glasvezelconstructies en plastieken onderdelen komen zo goed als nieuw tevoorschijn met een sodabehandeling. Er zijn geen kratertjes ten ge-volge van de inslag van het straalmiddel te zien en dat is meteen het grote verschil met zandstralen of het stralen met andere granulaten.

De oorzaak daarvan ligt bij het straalmiddel dat bij sodastralen wordt gebruikt. Dat bestaat -zoals je kunt vermoeden- uit soda. Die naam wordt in de volksmond wel eens meer gebruikt voor verschillende producten maar in dit geval gaat het om natriumcarbonaat. Dat ziet eruit als een wit, ietwat korrelig poeder, dat zich gemakkelijk middels perslucht laat verspreiden. Natriumcarbonaat is een anorganische verbinding die hygroscopisch is en goed kan opgelost worden in water. Als het wordt gebruikt in levensmiddelen draagt het de E500 referentie. Het product werd in 1791 voor de eerste keer gefabriceerd maar sindsdien is de productie meerdere keren her ontwikkeld. Het sinds 1981 toegepaste Solvay proces bestaat kort samengevat uit het chemisch verwerken van pekel en kalksteen met ammoniak.

Het resultaat is een product dat gebruikt wordt voor onder andere het maken van glas, kuispro-ducten, papier en die zijn weg ook heeft gevonden naar de voedingsindustrie. Ook in de veevoeder bedrijven wordt het niet zelden gevonden. Bij de kruidenier wordt het -in kleine hoeveelheden- verkocht onder de namen zilversoda, kristalsoda of huishoudsoda. Allemaal interessant zal je nu denken, maar wat maakt dat natriumcarbonaat nu zo aantrekkelijk om mee te stralen. Wel, dat is heel eenvoudig omdat de kleine sodapareltjes structureel niet sterk genoeg zijn om schade aan de onderdelen van onze te restaureren motor te berokkenen.

Wanneer het product met de hulp van perslucht op die ondergronden wordt gestraald exploderen de kleine sodapartikels en nemen daarbij de verf en/of de vervuiling van het te behandelen stuk weg en dat zonder het daaronder liggende oppervlak te vervormen. Tenminste, als je de juiste soda gebruikt wordt want er bestaat ook een variant die ruwer is en dus wel kratertjes zal slaan in de te behandelen onderdelen. Met de juiste soort natriumcarbonaat reinig je moeiteloos niet alleen gelakte componenten maar ook metalen en lichtmetalen motoronderdelen. Ook voor aluminium is deze techniek perfect geschikt. Daarbij moeten precisiewerkjes niet uit de weg gegaan worden; een oude carburator wordt in een mum van tijd als nieuw en een verbrandingskamer die geheel aangekoekt is met residu krijgt zonder van vorm te veranderen zijn oorspronkelijke glorie terug. En dat in een mum van tijd en zonder fysieke inspanningen!

Het mooie van het hele proces is dat de uitrusting voor sodastralen niet eens zoveel kost. In de handel -bij restauratiespecialist Matthys bijvoorbeeld- koop je al een soda handstraler voor 39 euro. Die is geschikt voor kleine werkjes. Voor het grotere werk zijn er straalketel installaties te koop vanaf 99 euro. Een compressor met een debiet van ongeveer 250 liter per minuut volstaat om daarmee aan de slag te gaan. Wij kochten een dergelijk systeem aan en testten het in de praktijk uit en kwamen tot héél interessante bevindingen. Het aluminium motorblok van een Yamaha SR500, dat in het verleden te veel pekel van dicht had gezien, werd in een mum van tijd en zonder demonteren terug toonbaar gemaakt middels een straalbeurt met soda. De jarenoude aanslag in een tweetaktmotor cilinderkop week ermee als sneeuw voor de zon en testen op diverse frameonderdelen toonden aan dat zelfs die hardnekkige verflagen niet opgewassen waren tegen een welgemikte straal natriumcarbonaat.

Ons laatste experiment betrof het reinigen van een geverfde set carters van een Yamaha RD350 uit '73. De bijgaande beelden tonen wat we in enkele minuten met de sodablaster techniek en de beschreven uitrusting wisten te bereiken. Dat één en ander niet vanzelf komt is natuurlijk logisch. Zo ontvet je best de onderdelen voor je ze behandeld en maak je ze daarna ook grondig droog. Verder volg je de handleiding van zowel de compressor als de sodastraalinstallatie naar de letter op. Belangrijk is onder andere dat je de straalinstallatie na het gebruik compleet reinigt. Iets wat weinig tijd kost als je de bijgeleverde handleiding opvolgt. Laat je resten natriumcarbo-naat achter in de straalinstallatie dan zal die door het vocht in de lucht gaan samenkoeken en de volgende keer dat je gaat stralen de zaak verstoppen. Voor de rest kan een kind de was doen en het goede is dat je deze keer geen arm en een been moet uitgeven om professioneel te werk te gaan bij je volgende restauratie!

Nadelen: Niet geschikt om roest te verwijderen. Stofontwikkeling. Het straalmiddel kan slechts één keer gebruikt worden.

Tip: het gebruikte natriumcarbonaat is een natuurvriendelijke onkruidverdelger!