CZ 350/500 V4 fabrieksracer 1966 - '72
De naam CZ zal bij de moderne motorrijder niet echt bekend meer in de oren klinken. Bij de oudere rakkers zal er echter wel een belletje gaan rinkelen. Beelden van eenvoudige tweetakt weg-, race- en crossmotoren zullen achter hun netvlies de revue passeren. Niet onterecht trouwens, want tussen 1964 en '69 behaalde het merk zo maar eventjes zeven wereldtitels in de motorcross binnen. Drie daarvan met Joël Robert, onze vaderlandse trots in die tijden…
Maar dat het merk ooit meer in zijn mars had staat vast. Net na de Tweede Wereldoorlog was CZ de tweede grootste motorfietsfabrikant van Europa. En dat men ook in de racerij even goede resultaten wenste te behalen als in de motorcross bleek al snel. Er werd werk gemaakt van een groot project dat jammer genoeg een beetje in de vergeethoek is geraakt. De dag van vandaag weet bijna geen kat nog dat dit befaamde Tsjechische merk ooit heel exotische V4 viertakt wegracers heeft gebouwd.
De V4, welke de naam "Type-860" droeg, werd in 1966 door Frantisek Pudil op papier gezet. De motor had een cilinderinhoud van 350cc en maakte gebruik van dubbele bovenliggende nokkenassen. Die werden met een tandwieltrein vanaf de rechterzijde van de motor aangedreven. De cilinders stonden onder een hoek van 90 graden en er waren vier kleppen per cilinder voorzien. De boring en slagverhouding was 50 x 44 millimeter. De voeding geschiedde door vier 28 millimeter Dell'Orto carburateurs en er was een acht verhoudingen tellende versnellingsbak aan boord. Een droge koppeling en een kettingaandrijving maakten de transmissie compleet.
De V4 werd aanvankelijk opgegeven voor een maximum vermogen van 45 pk bij 9.600 toeren per minuut. Daarmee was de CZ sterker dan de Norton Manx en de AJS 7R, maar minder krachtig dan de MV's die toen de plak zwaaiden. De finale uitvoering was echter 62 pk sterk bij 16.000 toeren per minuut (!!!) en had een topsnelheid van 240 kilometer per uur. Het kader was een stalen buizenframe dat het motorblok gebruikte als dragend element, een techniek die later ook door andere constructeurs zou worden gebruikt. De voorvork was een Ceriani GP en er waren viernoks trommelremmen aan boord van hetzelfde merk. En dat de motor echt snel was, bewijzen de resultaten: naast successen in nationale en internationale races liet de motor ook op GP-niveau van zich spreken. In de handen van Bohumil Stasa finishte de CZ V4 ondermeer als tweede achter Saarinen op zijn Yamaha in de Tsjechische GP van 1971.
In dat jaar werd ook een 500cc-versie van de V4 geboren. De boring van de motor was van 50 naar 55 millimeter opgetrokken, waardoor de krachtbron een cilinderinhoud van 420cc kreeg. Geschat wordt dat die motor een topvermogen had van om en bij de 72 pk. Een jaar later was de eerste GP-overwinning in de 350cc-klasse bijna een feit. Aan de leiding liggend voor Agostini op zijn MV in de Oostenrijkse GP moest de motor enkele ronden voor het eind naar de kant. Volgens sommige bronnen wegens technische problemen, maar insiders beweren nog steeds dat een benzinetekort aan de basis van de gedwongen opgave lag.
De V4 was dus zeker wel veelbelovend. Doch, het heeft niet mogen zijn. Aan het eind van 1972 viel namelijk het doek over de CZ-wegraceambities. Het management had besloten alle inspanningen te concentreren op het motorcrossgebeuren, een minder dure vorm van motorsport.
De twee overgebleven fabrieksracers staan de dag van vandaag opgesteld in een Tsjechisch museum. Wie de CZ V4 aan het werk wil zien, kan dat echter nog steeds. In 1991 werd er namelijk met de hulp van de CZ-fabriek gestart met de bouw van een kleine serie waarheidsgetrouwe replica's van deze exotische motorfietsen. Niemand minder dan Pudil zelf, de originele ontwerper van destijds, nam deel aan het project. Hij voerde zelfs elementen aan de krachtbron toe die destijds nooit in de praktijk waren uitgetest. Jammer genoeg heeft Pudil nooit het genoegen gehad om zijn V4 terug tot leven te zien komen. Hij stierf vooraleer de bouw van de motoren - die zeven jaar in beslag nam - was afgewerkt. Wij fotografeerden een exemplaar van de gebouwde replica's tijdens de Bikers' Classics, dé place to be als je houdt van exotische klassiekers.
