Frühling im Frankenland (deel 5)

Tekst en foto's: Kris Van der Stockt
De voorlaatste dag van ons weekje Frankenland stond nagenoeg volledig in het teken van haar wijn. Om te beginnen had Verena voor ons in de voormiddag al een bezoek geregeld aan de vinotheek van Iphofen, zodat we niet lang op onze honger hoefden te zitten. Een goede keuze, want het tot een modern informatiecentrum omgebouwde wijnhuis bleek dan nog in één van de mooiste stadjes van het Fränkisches Weinland te liggen! Niet dat we te klagen hadden van zodra we het romantische Volkach langs haar Oberes Tor waren buitengereden. De zon deed immers flink haar best en zoals ze liet uitschijnen was ze haar dipje in het midden van de week helemaal te boven gekomen. Het landschap liet het zich allemaal best welgevallen. Zachtglooiende hellingen langs weerszijden van de Main werden één voor één ingenomen door wijngaarden, slechts hier en daar onderbroken door een dorp of stadje aan de oever van de rivier.
Met een juweel als Dettelbach in het vizier zetten we al gauw de Ducati aan de kant. De laat-middeleeuwse stadsmuur met maar liefst 36 (van de oorspronkelijke 52) weertorens bezorgde ons prompt een geschikte parkeergelegenheid. Onbezorgd trokken we het oude wijnstadje binnen, waar de dagelijkse nijverheid zich met een onmiskenbaar zuiderse nonchalance net op gang leek te trekken.
Want ook al kan je niet naast de - in de meeste gevallen nog bewoonde - verdedigingstorens kijken, toch valt er langs de straatjes en steegjes op weg naar het marktplein nog meer fraais te bewonderen. De merkwaardige parochiekerk bijvoorbeeld, waarvan de ronde en vierkante toren verbonden zijn met een houten brug. Een gebouw met een hoog kiekgehalte dus, net als het historische raadhuis, waaronder een kabbelende Dettel zachtjes haar beeklied zingt.
SENDE MIR NOCH EINEN FRANKEN… Kijks genoeg dus in Dettelbach. Wij waren er in ieder geval helemaal weg van. Zo ook de grote Goethe, die zijn bewondering voor het plaatselijk druivennat niet onder stoelen of banken stak. "Sende mir noch einen Franken, denn kein anderer Wein will mir schmecken", zo noteerde Duitslands grootste romanticus smachtend zijn bestelling! Toen al vulden Frankische wijnen menig Duits glas en de dag van vandaag is dat niet anders. Op de 250 ha die in Dettelbach wordt verbouwd, is 2/3 van de geteelde druivensoort een witte Silvaner, Müller-Thurgau of Bacchus… wat meteen de verhouding is van alle in Frankenland geproduceerde wijnen (de in onze contreien fel gesmaakte Riesling is in veel mindere mate aanwezig op de overheersende schelpkalkgronden van de Main). Met name het Maindreieck, het centrale wijngebied van Franken waar de Main zich tussen Gemünden en Schweinfurt als een omgekeerde driehoek naar beneden slingert, geldt van oudsher als hét wijncentrum van Franken. Deze "gouden" driehoek is dan ook één van de droogste en warmste regio's van Duitsland. Samen met de milderende invloed van de rivier en de typische kalkgrond zijn het factoren die al 1.200 jaar elegantie en karakter in het glas weten te brengen.
Heeft de Frankenwijn een geheel eigen smaak (fruitig en toch niet te zoet), ook naar de vorm van de fles zijn de verschillen met zjin soortgenoten groot. Wat de herkomst van de dikbuikige fles ook moge wezen, vast staat dat de raadslui van Würzburg de op een veldfles gelijkende Bocksbeutel in 1726 officieel lieten registreren als een uniek label voor hun Steinwijn, in de hoop zo elke vervalsing tegen te gaan. Iets waar ze maar ten dele zijn in geslaagd trouwens. Ook in Portugal vind je deze lieflijke flessen terug (denk maar aan de lekkere Mateus-rosé!) en Europese navelstaarders verbieden zefs dit exclusief alleenrecht. WEIN, GIPS UND HOLZ… Dat en nog veel meer kwamen we dus te weten in de vinotheek van Iphofen, het middeleeuwse stadje aan de voet van het Steigerwald. Dit gebouw, een geslaagde combinatie van oud en nieuw, huisvest bovendien ook de toeristische dienst. De ligging kon inderdaad niet beter zijn, daar in de schaduw van de parochiale St. Veit, op enkele stappen van de Rödelseer Tor, de oudste en mooiste van de drie stadspoorten.
Wie de Vinothek bezoekt, slaat met andere woorden twee vliegen in één klap. Meer zelfs, juist omdat men wijn, kunst en cultuur onder één dak wist te brengen, word je als bezoeker, nog voor je één voet hebt gezet in de Altstadt, ondergedompeld in een bijzonder aangename sfeer die men hier kort en krachtig als "Weinerlebnis" betitelt. Niet zo heel verwonderlijk, als je weet dat de Vinothek wordt gerund door een gelauwerde wijnkoningin van vroeger!
Tal van uivormige flessen staan er met de nodige tekst en uitleg uitgestald, in verschillende kleuren, van modern wit en klassiek groen tot bruin voor de beste wijnen. De hellingen van de Schwanberg leveren stuk voor stuk kwaliteitswijnen en domeinen als Julius Echter en Kronsberg ontbreken dan ook niet op het lijstje. Meer dan 70 verschillende soorten wijnen, het merendeel uit Iphofen, kan je er proeven in de bistro. Tenzij je liever de eigentijdse creaties van een lokale kunstenaar bewondert of gewoonweg met een goed boek over de streek achterover leunt in de prachtige leeskamer. Doen gewoon!
Iphofen behoort tot één van de rijkste stadjes van Frankenland en dat is er duidelijk aan te zien. Achter haar perfect bewaarde muren uit de 13e eeuw glimt en blinkt de stad als een plaatje uit een sprookjesboek.
Waar je ook gaat of staat, nergens valt er ook maar iets uit de toon of wordt er afbreuk gedaan aan het authentieke karakter van het stadsgeheel. Of het moeten de op elkaar gestapelde botten zijn in het ossuarium van de Michaelskapel die je de de stuipen op het lijf jagen…
"Wein, Gips und Holz sind Iphofens Stolz" (wijn, gips en hout zijn Iphofens trots); wie het stadje vanuit het zuiden binnenrijdt, kan er niet naast kijken. Wijngaarden zover je oog reikt, inderdaad, maar evenzeer het immense fabriekscomplex van Knauf Gips KG. Net buiten de stad is namelijk de hoofdzetel gevestigd van het familiebedrijf dat de gebroeders Alfons en Karl Knauf opstartten in 1932 en dat vandaag meer dan 22.000 werknemers op de loonlijst heeft. Een meevaller zeg maar voor Iphofen, dat zich naast de traditionele inkomsten uit de wijn- en bosbouw zo verzekerd ziet van een gestage tewerkstelling De relatie met de firma, die kosten noch moeite spaart om het kunstpatrimonium van de stad te beschermen, is dan ook opperbest.
In Marktbreit kregen we weer aansluiting met de Main die we in Kitzingen hadden verlaten. Op weg naar Würzburg, goed voor 25 km toerplezier langs de rivier, volgde het ene schilderachtige plaatsje na het andere, nu eens aan de ene oever, dan weer aan de andere. Frickenhausen, Ochsenfurt, Sommerhausen… al deze plaatsjes verdienden heus veel meer dan die haastige blik vanop de motor. Kiezen is altijd een beetje verliezen, dat zou ook even later nog maar eens een waarheid als een koe blijken te zijn… WURZBURG: WEIN UND WELTKULTUR Een dag telt helaas slechts 24 uur en ook een gedreven reiziger als mezelf dient af en toe wel eens inwendig bij te tanken. Günther Schulz van de toeristische dienst van Würzburg was gelukkig zo vriendelijk om zijn dikke map aan informatie met ons te willen delen op het buitenterras van de Alte Mainmühle, het restaurant met één van de mooiste zichten van de stad.
Voor onze voeten lag dan ook de Alte Mainbrücke met haar 12 levensgrote beelden, de oude stadsbrug die tot laat in de 19e eeuw als enige de Main overspande. Hoog boven onze hoofden torende eveneens de machtige vesting Marienberg uit, hét symbool van de stad. Het waren de prins-bisschoppen van Würzburg die het middeleeuwse fort op de heuvel in de loop der eeuwen hadden uitgebouwd tot een renaissance-slot, waar ze bleven wonen tot in 1719. Een jaar later legde de jonge en onbekende architect Balthasar Neumann de eerste steen voor hun nieuwe "woonst" in de binnenstad, aan de andere kant van de rivier. Die Residenz staat nu op de Unesco-lijst en behoort met zijn monumentale trap en reusachtig plafondfresco (18 x 30 m) van de beroemde Venetiaanse schilder Tiepolo tot één van de mooiste barokpaleizen in Europa.
De geschiedenis van Würzburg is dus net als die van Bamberg onlosmakelijk verbonden met zijn bisschoppen, die er kerkelijke én wereldlijke macht uitoefenden. Ook hier zijn het kerktorens die de industrieloze skyline bepalen, hoewel Würzburg in tegenstelling tot Bamberg zwaar gebombardeerd werd op het einde van de Tweede Wereldoorlog. Toch is het bijzonder aangenaam wandelen in de oude binnenstad, die met veel zorg en respect voor het verleden werd gerestaureerd. Niet voor niets streek hier vorig jaar in september de Hollywood-karavaan neer voor de jongste verfilming van 'De drie musketiers' (met Orlando Bloom in de hoofdrol). Voeg hieraan toe dat Würzburg een belangrijke universiteitsstad is (één op vijf van de bewoners zijn studenten) en ook nog eens het middelpunt van het Frankenwijngebied (de Stein-wijngaarden boven de stad behoren tot de beste - en duurste! - in hun soort) en je hebt meteen de ingrediënten voor een bruisende "Stadtbummel". De stad is dan ook op zonnige dagen doordrongen van een bepaalde zuiderse flair of savoir vivre zoals de Fransen het zo goed weten te verwoorden.
Ironisch genoeg zijn het net de prins-bisschoppen geweest die, in hun ijver om de suprematie van de Kerk aan te tonen, de huidige stad een gezellige sfeer hebben bezorgd. Maakten de bouwlustige Schönborns van Würzburg een zwierige barokstad, 150 jaar eerder al had Julius Echter von Mespelbrunn zijn renaissance-stempel op de stad gedrukt. Kerken maar ook scholen, bibliotheken en hospitaals, de gebouwen rezen werkelijk als paddestoelen uit de grond tijdens zijn bewind. Zo blies deze fanatieke renaissancevorst nieuw leven in de stadsuniversiteit (haar bekendste student, Wilhelm Röntgen, zou later de allereerste Nobelprijswinnaar worden) en voordien al had hij, in navolging van het 250 jaar oudere Bürgerspital, het naar hem genoemde ziekenhuis gesticht. Dit Juliusspital financierde zijn uitgaven, helemaal naar het voorbeeld van zijn burgerlijke soortgenoot, met inkomsten uit de omringende wijngaarden. Een simpel en net daarom ook succesvol idee dat nog steeds werkt, zo blijkt. Wijnliefhebbers met het hart op de juiste plaats weten het beslist naar waarde te schatten, want samen met de Staatlicher Hofkeller, de beroemde kelder onder de prins-bisschoppelijke residentie, leveren zij drie van de vier grootste wijndomeinen van Duitsland. Behalve dat Würzburg een wijnstad is, zijn de gelijkenissen met de eerder bezochte bierstad Bamberg frappant (zie deel 4 van dit reisverhaal). Ook hier verliep de verstandhouding tussen de burgers en hun kerkvorst niet altijd even vreedzaam. Toen de burgers van Würzburg dan nog eens de kant van de boeren kozen tijdens de Duitse Boerenoorlog in 1525, was het hek helemaal van de dam (zoals zo dikwijls in de middeleeuwen trokken de arme drommels finaal aan het kortste eind). Bij de slachtoffers van de represailles behoorde de voltallige stadsraad, waaronder de bekende houtsnijder Tilman Riemenschneider, die zich met de jaren had opgewerkt tot burgemeester van de stad. Ook al lieten ze de burgervader uiteindelijk vrij, gemarteld en berooid maar bovenal verstoken van enige grote opdracht zou hij deze klap nooit meer te boven komen. De man stierf dan ook enkele jaren later compleet vergeten in zijn geliefde stad en met hem verdween al gauw de naam en faam van één van Duitslands belangrijkste houtsnijwerkers van de laat-gotiek. DIE ROMANTISCHE STRASSE Een triestig verhaal waarmee abrupt een einde kwam aan onze korte stadswandeling. We bedankten onze gids en wandelden nog even met hem mee naar zijn "kantoor" in Haus zum Falken, het gebouw met ongetwijfeld de mooiste rococogevel van de stad.
Kost wat kost wou ik absoluut nog een stukje van de Romantische Strasse rijden. De bekendste toeristische route van Duitsland - de naambordjes langs de kant van de weg hebben zelfs Japanse ondertiteling! - verbindt de Main met de Beierse Alpen en doet onderweg een veelvoud aan romantische dorpen en stadjes aan.
Was het mislukte nostalgie uit een ver verleden, toen we met peuter en kleuter op de arm van het ene vakwerkstadje naar het andere zeulden, of kwamen we veeleer tot de ontnuchterende vaststelling dat trop te veel is? Vast staat dat de B27 naar Tauberbischofsheim geen noemenswaardige verrassing in petto had voor de Multistrada, die zich nochtans gretig in de weg had gebeten. En op de bevallig ronde Türmersturm van het kasteel na bleef de Olympus opmerkelijk stil. In te hoge verwachtingen schuilt de grootste teleurstelling, die wijsheid nam ik alvast mee naar huis…
Zo ging het in een rotvaart terug naar Würzburg. Te laat uiteraard voor een adembenemend stadszicht vanop de Marienberg of een bezoek aan de weelderige vertrekken van het prins-bisschoppelijke paleis beneden. Geen erg, want toen al wist ik waar de jaarlijkse stapvakantie in de herfst heen zou gaan!
Bovendien had de stad met het vallen van de avond een zachte blos op haar wangen gekregen, zodat we "gerne" onze wandeling nog eens overdeden. Zo te horen waren we niet alleen met dit idee en in het spoor van een luidkeelse nachtwacht liep een al even luidruchtige stoet toeristen ons telkens weer voor de voeten.
Tijd voor een droog wit wijntje op een hoekterras. Zo kon ik tenminste wat mensen kijken en had ik alle tijd om nog eens te experimenteren met de sluitertijd van m'n E-520. Een mise-en-scène die als een kaartenhuisje ineenstuikte, want na minutenlang gedraai en gewriemel van mijn kant vond de waterspuwende fontein dat het welletjes was geweest. Foto's uit de losse pols, ze zijn dan misschien niet altijd even artistiek, maar je hebt achteraf tenminste nog iets… Het laatste stuk van onze Kontrastentour (je vindt de route mét gps-bestand op de zéér volledige site van Frankentourismus) volgde opnieuw de Main langs wat misschien wel het mooiste gedeelte van haar 524 km lange loop kon zijn. In een langgerekte lijn, een zijde van de fameuze Main-driehoek, slingert de op één na langste rivier (op Duits grondgebied) zich van Würzburg naar boven om even voorbij Gemünden opnieuw naar beneden te stromen. In de buurt van Wertheim kiest zij dan opeens voor een rechtaan-rechtuit-parcours (nou ja) richting Miltenberg. Iets wat de Ducati als muziek in de ochtendoren klonk, toen we hem uit zijn ondergronds verblijf haalden. Zo gezegd, zo gedaan, tenminste dat dachten we. De twee uur die we ter beschikking hadden om de klus te klaren, bleek in de praktijk net genoeg om een sanitaire stop toe te laten langs de overigens weelderig begroeide rivieroever. Het door muren en torens omgeven Karlstadt of het kasteel van Lohr waar Sneeuwwitje écht zou hebben gewoond, ach, ik zou het wel ergens ongemerkt aan dat to do-lijstje van november toevoegen!
MILTENBERG, PERLE DES MAINS In Miltenberg, het "houten" handelsstadje aan de Main, nam Astrid Wulf ons klokslag elf bij de arm - of was het omgekeerd? - voor wat een bijzonder leerrijke wandeling zou worden. Jaren geleden was de lieve dame uit Nederland haar man naar hier gevolgd en goed voor ons kluste ze in haar vrije tijd wat bij met gidsen. Hoewel we hadden gelezen dat Miltenberg tot één van de mooiste vakwerkstadjes van Duitsland behoort, stonden we toch tamelijk sceptisch tegenover zoveel lof. Want zeg nu zelf, welk dorp of stad in deze streek telt geen romantische torentjes of heeft geen peperkoeken huisjes binnen zijn middeleeuwse muren?
Ere wie ere toekomt en als afsluiter van deze Frankentocht hadden we geen betere plek kunnen kiezen. Het stadje ligt niet alleen aan de vroegere handelsweg naar het zuiden, maar ook aan de Main die altijd al een belangrijke rol heeft gespeeld door haar verbinding met de Rijn, dé economische slagader van West-Europa. De handelaars van vroeger zijn vandaag toeristen geworden, die helemaal van de andere kant van de wereld naar hier komen afgezakt. Riviercruises zijn helemaal "hot" en er gaat dan ook geen dag voorbij of er ligt wel een schip aangemeerd.
Miltenberg staat dan ook - geheel terecht - als "die Perle des Mains" te boek. Blikvanger is natuurlijk het oude marktplein met in het midden de uit bontzandsteen vervaardigde marktbron uit de 16e eeuw. Tal van vakwerhuizen omringen het plein met hoog daarboven de onvermijdelijke burcht.
Wandel je iets verder, dan loop je recht op het bekende Gasthaus Zum Riesen, welke door velen wordt gerekend tot de oudste herberg van Duitsland. Keizers en koningen, maar ook Luther, Dürer en zelfs Elvis Presley waren er ooit te gast. In de 12e eeuw stond hier al een herberg, maar het huidige gebouw dateert uit de 16e eeuw.
Wij trakteerden in deze vorstelijke herberg alvast onze Astrid op een welverdiend drankje en haastten ons hierna naar Aschaffenburg, waar we onze tocht vijf dagen voordien waren gestart.
De weg naar huis verliep helemaal zoals we gekomen waren. Frankenland had zich van zijn mooiste kant getoond, de Multistrada was een uiterst comfortabele reisgezel gebleken en, jawel, de lente was helemaal terug van weggeweest. Als dat geen mooi vooruitzicht was, zeker met een Duc die nog enkele dagen te gast was in ons Belgenlandje… Einde. Met dank aan: Ducati North Europe www.ducati.nl
Tourismusverband Franken www.frankentourismus.de
Duitse Dienst voor Toerisme www.duitsland-vakantieland.be
Olympus Belgium www.nl.olympus.be
Nuttige links: Hotel Wilder Mann www.hotel-wilder-mann.de
Hotel Sturm http://www.hotel-sturm.com
Landhotel Vier Jahreszeiten www.landhotel-vierjahreszeiten.de
Hotel National www.hotel-national-bamberg.de
Hotel National http://www.hotel-national-bamberg.de
Gasthof Zum Storch http://www.hotel-storch.de
Romantik-Hotel Zur Schwane http://www.schwane.de
Vinotheek Iphofen http://www.vinothekiphofen.de
Restaurant Alte Mainmühle http://www.alte-mainmuehle.de
Hotel Mercure Würzburg http://www.mercure.com/Wurzburg