PK's of paardekrachten

De term pk's of paardenkrachten komen we met de regelmaat van de klok tegen in de technische beschrijvingen van motoren. Voor velen is deze waarde echter een veeleer abstract gegeven dat geassocieerd wordt met krachtige acceleraties, smeulend rubber en huizenhoge wheelies. De oorsprong van deze term is echter op het eerste gezicht veel minder spectaculair. Alhoewel… je moet er maar zien op te komen.
De dag waarop de uitvinder van de term paardenkracht op de idee kwam om die in het leven te roepen, staat niet exact vast. Wat wel algemeen geweten is, is dat James Watt, die leefde tussen 1736 en 1819, de uitvinder van de maatstaaf "paardenkracht" is. Als uitvinder bracht hij enkele fundamentele wijzigingen aan aan stoommachines: onder andere een condensatiesysteem voor de gebruikte stoom, die anders onherroepelijk verloren ging en hij bedacht de rotatiestoommachine die 4 maal meer vermogen leverde dan een standaardexemplaar, waarop hij dan ook een patent nam. Het uitzonderlijke aan dit patent is dat Watt zijn machines niet enkel verkocht, maar er bovenop een premie eiste van de gebruikers ervan. Om deze premie te berekenen vergeleek hij de kracht die zijn machine leverde met de kracht die een paard kan leveren om van daaruit de besparing te berekenen die de gebruikers van zijn machine deden door de overstap van paard naar stoommachine. De manier waarop de kracht van een paard werd uitgedrukt, stamt uit de tijd dat Watt in een koolmijn werkte. Met paarden werden de kolen er via een katrollensysteem naar boven gehaald. Watt berekende dat een paard ongeveer 1 minuut nodig had om een gewicht van 330 pond aan koolsteen over een hoogteverschil van 100 voet naar boven te brengen. Hij noemde zijn kersverse maateenheid "horsepower" en wist waarschijnlijk niet dat deze term eeuwen later en wereldwijd nog steeds een vaste waarde zou zijn in de terminologie van motorconstructeurs.
In 1882, 63 jaar na Watt's dood, gaf de British association zijn naam aan de eenheid voor elektrisch vermogen, waarbij 1W(att) gelijk is aan 1V(olt) x 1A(mpère). Officieel wordt de pk niet meer als maateenheid gebruikt, maar in de auto- en motorwereld is ze nog steeds heel populair als referentie-eenheid. Eigenlijk zou het vermogen uitgedrukt moeten worden in kW (kilowatt), maar dan weet niemand behalve fysici echt over hoeveel vermogen het dan gaat. Algemeen wordt aangenomen dat de kracht van 1 paard, 1 pk dus, voldoende is om een generator 736 W te laten leveren wat volgende conversie oplevert: 1kw = 1,36 pk. Voor de liefhebbers en voor wie het van naaldje tot draadje wenst te weten, hierbij nog enkele formules en eenheden met hun verklaring. Vermogen (P) = Energie (E) per tijdseenheid (s) dus 1W(att)=1J(oule)/1s(econde) Energie (E) = Moment (M) x verplaatsing (m) dus 1J(oule) = 1N(ewton)x1m(eter) Moment(M) = massa (m) x zwaartekracht (g), waarbij 1kg = 9,81N Een praktisch voorbeeld: Een Suzuki GSX-R 1000 heeft aan de krukas een vermogen van: 170pk Dit betekent gedeeld door 1,36: 125kW Omgezet naar Joule per seconde: 125.000 J/s Omgezet naar kg x m / seconde: 125.000 kgxm/9,81s Uitkomst: 12.741,1 kgxm/s Omgezet naar mensentaal betekent dit dat een GSX-R 1000 voldoende vermogen in huis heeft om een massa van 12.741kg (bijna 13 ton dus) in 1 seconde te verplaatsen over een afstand van 1 meter… het klinkt niet alleen hallucinant, het is ook zo als je erop plaatsneemt